Argentina Αργεντινή 10 χρόνια μετά

Αργεντινή 10 χρόνια μετά

Του Κρίτωνα Ηλιόπουλου (από την εφημερίδα Πριν)

Το γνωστό από την Ελλάδα του 1982 «Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται», είτε ως κατάφαση είτε ως ερώτηση, συνοψίζει ίσως τον προβληματισμό για την Αργεντινή, δέκα χρόνια μετά την εξέγερση και μετά τη μεγαλύτερη παύση πληρωμών (102δις. δολάρια) στην ιστορία των εθνικών οικονομιών.

Οι Γερμανοί τραπεζίτες έχασαν τόσα που ακόμα είναι προβληματικές οι σχέσεις Γερμανίας-Αργεντινής.

Επειδή η εθνική ανάπτυξη της Αργεντινής προχωράει με ρυθμούς 8% περίπου ετησίως, επειδή τα νούμερα ευημερούν, επειδή ο νεοφιλελευθερισμός , η παγκοσμιοποίηση και το χρηματιστικό κεφάλαιο φαίνονται να έχουν ηττηθεί κατά κράτος και από το κράτος, επειδή πολλά δημοκρατικά μέτρα λαμβάνονται συνεχώς (εθνικοποιήσεις, μέσα ενημέρωσης) αξίζει να μελετήσουμε ορισμένες ουσιαστικές λεπτομέρειες.

Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε τα γεγονότα του 2001 και την απίστευτη καταστολή με τους τριάντα νεκρούς, όμως ας διευκρινιστεί ότι δεν ήταν εξέγερση όσων «δεν έχουν να χάσουν τίποτα παρά μόνο τις αλυσίδες τους». Αυτοί, -οι κολασμένοι- ήταν ήδη στους δρόμους, ήταν στα μπλόκα των εθνικών οδών, ήταν οι λεγόμενοι «πικετέρος» και άπασες οι υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις τους έβριζαν. Στις 19-20 Δεκέμβρη ενώθηκαν με τους καταραμένους όσοι έχασαν τις καταθέσεις τους στις τράπεζες και όσοι έχαναν τους μισθούς τους με τη γενική απαίτηση «κάτω όλοι» και «τα λεφτά μας πίσω» (μάλιστα τα ζητούσαν σε δολάρια και όχι σε υποτιμημένα πέσος).

Δυστυχώς, -λόγω των θυμάτων-, η νίκη της εξέγερσης ήρθε με σύγκρουση, με οδοφράγματα, οι εξεγερμένοι πέρασαν πάνω από τρεις σειρές κάγκελα, πέρασαν έφιππους και μη αστυνομικούς, μπήκαν στο προεδρικό μέγαρο, «κατέλυσαν το κράτος» και «αμαύρωσαν τις διαδηλώσεις». Φυσικά έσπασαν και πολλά τζάμια.

Μετά; Τι έγινε στην οικονομία και τι στην πολιτική; Στην οικονομία άλλοι έχασαν και άλλοι κέρδισαν. Έχασαν τις καταθέσεις τους πολλοί μικροκαταθέτες, συνταξιούχοι μιας καλύτερης εποχής. Ακόμα εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες δίκες κατά των τραπεζών από καταθέτες. Έγινε διάσημος τις μέρες εκείνες ο συνταξιούχος Norberto Roglich που κατάφερε να πάρει 22.000 δολάρια μιας προθεσμιακής του κατάθεσης. Χώθηκε στα γραφεία της τράπεζας και απείλησε να ρίξει χειροβομβίδα! Οι άλλοι τα έπαιρναν λίγα-λίγα ή καθόλου, και η πρώτη ισοτιμία του νομίσματος ήταν 1,4 πέσος προς ένα δολάριο, μια υποτίμηση 40%. (Σήμερα 1 δολάριο ισοδυναμεί με 4 πέσος).

Κέρδισαν όσοι είχαν χρέη σε δολάρια και κατάφεραν να τα πληρώσουν σε πέσος, όπως για παράδειγμα μια μικροεπιχειρηματίας που είχε ένα δάνειο 40.000 δολαρίων που τελικά το αποπλήρωσε με 6000 δολάρια που είχε στην τσέπη της τη μέρα της υποτίμησης.

Στην πολιτική, -αφού έπεσαν άλλοι 4 πρόεδροι(δεν είναι λάθος, έπεσαν άλλοι ΤΕΣΣΕΡΙΣ πρόεδροι)- έγινε εθνοσυνέλευση που κατέληξε σε προσωρινό πρόεδρο, τον Ντουάλδε. Όλο το 2002 ο κόσμος ήταν στους δρόμους και δημιουργήθηκε ένα τρομερό μαζικό κίνημα με πολλές και ποικίλες εμπειρίες. Η μεγάλη καταστολή στη γέφυρα Πουεϊρεδόν, με τους δύο νεκρούς, τον Μάξι και τον Νταρίο όπως έμειναν στην ιστορία με τα μικρά τους ονόματα, έφερε σημαντικές αλλαγές, υποχώρηση και νέα ριζοσπαστικοποίηση, έκλεισε έναν κύκλο κι άνοιξε άλλον.

Στο κίνημα συγκλίνουν τρία ρεύματα, αυτό της αριστεράς με μαρξιστική παράδοση, το εθνικό πατριωτικό ρεύμα του επίσης παραδοσιακού «περονισμού» και τέλος όσοι αυτοπροσδιορίζονται με τον όρο «αυτονομία», όπου εντάσσονται όχι αποκλειστικά αναρχικές τάσεις αλλά κάθε λογής πειράματα αυτοοργάνωσης που δεν συναρτώνται με γενικούς πολιτικούς στόχους παρά μόνο ντε φάκτο. Ωστόσο τα τρία ρεύματα δεν είναι ανταγωνιστικά, δεν υπάρχουν καν στεγανά μεταξύ τους και οι συγκλίσεις ή μετατοπίσεις που συμβαίνουν είναι εντυπωσιακές.

Ποια είναι η συνέχεια τα επόμενα 8-9 χρόνια που κυβερνάει ο «Κιρτσνερισμός», δηλαδή η τάση που εκφράζει ο Νέστωρ Κίρτσνερ (που πέθανε) και η γυναίκα του Χριστίνα Φερνάντες;

Οικονομικά συνθήματα της αριστεράς γίνονται πράξη από μια καπιταλιστική οικονομία. Παράδοξο κι όμως αληθινό. Να που γίνονται κρατικοποιήσεις και αυτοδύναμη εθνική ανάπτυξη παρόλο τον ‘ίμπεριαλισμό, τελευταίο στάδιο κλπ», παρόλη την παγκοσμοποίηση, τις διεθνείς πιέσεις και τη «χρηματοπιστωτική σφαίρα». Η ανεργία μειώνεται δραστικά, οι μισθοί ανεβαίνουν, οι κρατικές παροχές βελτιώνονται, τα ταμεία συντάξεων επανακρατικοποιούνται, ο «Εθνικός αερομεταφορέας» το ίδιο (τις Aerolineas Argentinas είχε αγοράσει η ισπανική Marsans). Η ατμομηχανή της ανάπτυξης είναι ο πρωτογενής τομέας και κυρίως η σόγια. Με τις τιμές της σόγιας στα ύψη (και άλλων πρώτων υλών, όπως μεταλλεύματα), αρχίζει ένας νέος διαφορετικός κύκλος συσσώρευσης και τεράστιες περιουσίες δημιουργούνται. Οι «βαρόνοι της σόγιας» φέρνουν εθνική υπερηφάνεια στην Αργεντινή ,αφθονία δολαρίων, απαλλαγή από την «εξάρτηση», το ΔΝΤ και άλλα φαντάσματα. Με την εθνική υπηρηφάνεια, τις νέες θέσεις εργασίας και την βελτίωση των εσόδων τους, οι «από κάτω» δεν σκοτίζονται ιδιαίτερα για την καταστροφή της υπαίθρου και των ανθρώπων της από τη μονοκαλλιέργεια και τα φυτοφάρμακα, ούτε για την απίστευτη άνοδο της τιμής ορισμένων τροφίμων, όπως λχ του κρέατος, παραδοσιακά φτηνό στην κτηνοτροφική Αργεντινή. Και οι αγωνιστές που έβλεπαν την εθνική οικονομική ανάπτυξη ως δρόμο προς την κοινωνική δικαιοσύνη, στέκουν τώρα αμήχανοι.

Όταν το 2009 η Χριστίνα Φερνάντες προσπάθησε να βάλει μεγαλύτερο φόρο στις εξαγωγές σόγιας, οι παραγωγοί εξεγέρθηκαν. Μια πολύ αστεία φωτογραφία έκανε το γύρω του κόσμου, όπου μια μεσόκοπη καλοντυμένη κυρία διαδηλώνει κρατώντας αγκαζέ την υπηρέτριά της, που φοράει ποδιά υπηρέτριας και χτυπάει την κατσαρόλα αντί για την κυρία. Μετά τη σύγκρουση με τους παραγωγούς η Χριστίνα έβαλε στο τσεπάκι της άλλο ένα 10-20% των ψήφων. Κι αν προσθέσουμε την πολιτική για διώξεις και καταδίκη των βασανιστών και των ενόχων της δικτατορίας, έχουμε τη σαρωτική κυριαρχία του «Κιρτσνερισμού» στην κεντρική πολιτική σκηνή. Η ακαταπόνητη Εμπέ δε Μποναφίνι, ιστορική μορφή των Μητέρων της Πλατείας του Μαΐου, είναι πλέον με την κυβέρνηση. Ο Κιρτσνερισμός συσπείρωσε όλο το εθνικοπατριωτικό ρεύμα, εξουδετέρωσε την κλασική αριστερά και επιχειρεί (αποτελεσματικά πολλές φορές) να εξαγοράσει το ρεύμα της αυτονομίας και της αυτοοργάνωσης με παροχές και υποσχέσεις. «Σε ξένο άλογο αν ανεβείς, γρήγορα θα κατεβείς» και η αριστερά που εκ των πραγμάτων ταυτίστηκε με το έθνος-κράτος τώρα μπορεί μόνο να λέει «ναι μεν αλλά» και «υπό άλλους όρους και προϋποθέσεις…», καταδικασμένη στην αναξιοπιστία.

Εκμετάλλευση Made in Argentina.

Αυτές τις μέρες συζητιέται ένα νομοσχέδιο που βάζει περιορισμούς στην αγορά γης από μη Αργεντινούς. Η Silvia Lilian Ferro, ειδικός στο ζήτημα, λέει: “Στη συζήτηση για τη συγκέντρωση γης και τον εκδημοκρατισμό της γαιοκτησίας θα έπρεπε να περιληφθεί διάταξη που να περιορίζει την έκταση που μπορούν ν' αγοράσουν ιδιώτες συμπατριώτες μας, (...) είναι ο μόνος τρόπος να μπει φρένο στη συγκέντρωση της γης που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου “Made in Argentina”. Εκτός από τη γαιοκτησία, σήμερα πολλοί διαπιστώνουν ότι η κοινωνική ανισότητα δεν ήταν επιβαλλόμενη από το ΔΝΤ και το εξωτερικό χρέος, αλλά η εκμετάλλευση λειτουργεί και χωρίς ξένους. Το ποσοστό των μισθών στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν το 1993 ήταν στο 44%, έπεσε στο 26% το 2003. Σήμερα ανέβηκε αλλά πάλι δεν ξεπερνά το 40%. Ο τίτλος πρόσφατης οικονομικής έκθεσης λέει επί λέξη: «Οι μισθωτοί χάνουν έδαφος στην συγκομιδή του πλούτου». Και θα χρειαζόταν άλλο άρθρο για να επεκταθούμε στα προβλήματα εξαθλίωσης ιθαγενικών και αγροτικών πληθυσμών, την καταστροφή ανθρώπων στις παραγκογειτονιές και άλλα παρεπόμενα της εθνικής ανάπτυξης.

Τα δυο πιο σημαντικά οφέλη της εξέγερσης

Το ένα είναι οι λαϊκές συνελεύσεις και το άλλο είναι τα επανοικειοπημένα εργοστάσια που σήμερα είναι 280 σε όλη την Αργεντινή.

Οι λαϊκές συνελεύσεις γειτονιάς, μια αμεσοδημοκρατική, αδιαμεσολάβητη κινηματική διαδικασία που γεννήθηκε τις μέρες του 2001, μπορεί να μην έφερε τη μεγάλη ανατροπή όμως αναπτύχθηκαν κοινωνικοί δεσμοί και κινητικότητα που γέννησαν δεκάδες χιλιάδες οργανώσεις οι οποίες έλυσαν προβλήματα διαβίωσης, επικοινωνίας, μάθησης, κουλτούρας, οργανώσεις που εξέφρασαν τη νέα ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας και των καταπιεσμένων με αληθινά αποτελέσματα και μεγάλη διάρκεια.

Ακόμα σπουδαιότερο όφελος αποτελεί η εμπειρία της κατάληψης εργοστασίων που έκλειναν από τους εργάτες και η επαναλειτουργία τους χωρίς αφεντικό. Η διαδικασία κατάληψης, η οργάνωση της παραγωγής και της διακίνησης, οι σχέσεις με την αγορά και άλλα ανάλογα θέματα προσφέρουν πολλά στη συζήτηση για μια άλλη μη καπιταλιστική κοινωνία. Σε ένα πρόσφατο ρεπορτάζ μιας εφημερίδας του κινήματος, οι εργάτες σ’ ένα εργοστάσιο υποστηρίζουν ότι πέτυχαν επειδή εξάλειψαν το «κόστος του αφεντικού», όπως ακριβώς τα αφεντικά προσπαθούν να μειώσουν το «εργατικό κόστος». Το λογοπαίγνιο «κόστος αφεντικού» δεν περιγράφει μόνο τα προσωπικά έσοδα του ιδιοκτήτη αλλά όλο το κόστος του μηχανισμού μετατροπής του υπερπροϊόντος σε κεφάλαιο και της αναπαραγωγής του. Επιπλέον απέδειξαν ότι μια μονάδα παραγωγής μπορεί να λειτουργεί με συνελεύσεις καταργώντας την ιεραρχική δομή. Ασχέτως αν κερδίζουν λίγα ή πολλά, νιώθουν καλύτερα μέσα στο χώρο δουλειάς τους όταν δεν είναι υποχρεωμένοι να υπακούν σε διαταγές. (στοιχεία από συνεντεύξεις της συλλογικότητας Lavaca).

Όλη αυτή η κινητικότητα δεν είναι εύκολο ούτε να κατασταλεί ούτε να ενσωματωθεί.

Κρίτων Ηλιόπουλος 21/12/2011