Οι αγώνες συνεχίζονται στη Βραζιλία

Ο φετινός Ιούνιος στη Βραζιλία είχε ορισμένα κοινά με το Μάη του ‘68. Ξεσηκώθηκε η νεολαία των μεγαλουπόλεων που δεν ζει στο περιθώριο και δεν είναι εξαθλιωμένη. Ενώ η αρχή έγινε με αφορμή μια  αύξηση της τιμής του ήδη πανάκριβου εισιτηρίου των ιδιωτικών μέσων μαζικής μεταφοράς (δεν υπάρχουν δημόσια), η εξέγερση ξέσπασε εναντίον της αστυνομίας και του αυταρχισμού. Τα αιτήματα έγιναν χιλιάδες και άνθισαν κάθε λογής λουλούδια της ασφάλτου μέσα στους καπνούς των δακρυγόνων. Ανάμεσα στην πολυχρωμία ξεπήδησε και η μαυρίλα του φασισμού, με συνθήματα για την «πατρίδα», για «θρησκεία και οικογένεια»,  μαζί με Μπρεχτ ο εθνικός ύμνος διαπιστώνει έντρομος ένας διαδηλωτής.  Επίσης,  όπως παρατηρεί ο καθηγητής Φιλοσοφίας  Πάουλο Αράντες, ο βραζιλιάνικος Ιούνης και ο γαλλικός Μάης γίνονται σε περίοδο οικονομικής ανάπτυξης, με χαμηλή ανεργία και με πολιτικές στήριξης των χαμηλών εισοδημάτων. Μήπως αρχίζει να καταρρέει η «κοινωνική συμφωνία» που επέτρεπε την ομαλή συμβίωση πολλών και αντίπαλων «Βραζιλιών» μέσα σε μία, τεράστια και έντονα αναπτυσσόμενη; Τι μπορεί να σημαίνει το πρωτοφανές  γεγονός ότι χιλιάδες  Βραζιλιάνοι αψηφούν τις απειλές να μη γίνει το Μουντιάλ και οι Ολυμπιακοί Αγώνες και διαμαρτύρονται εναντίον του οργίου κερδοσκοπίας γι’ αυτές τις διοργανώσεις;

Τέτοια βεβήλωση «ναού», σαν αυτή που έγινε στο τεράστιο γήπεδο Μαρακανά του Ρίο, δεκαπέντε μέρες μετά τη νίκη του κινήματος και την  ακύρωση της αύξησης στα εισιτήρια, δεν έχει προηγούμενο στη Βραζιλία. Στον αγώνα Βραζιλίας-Ισπανίας υψώθηκαν πανό κατά της ιδιωτικοποίησης του γηπέδου μέσα στον αγωνιστικό χώρο, ενώ έξω χιλιάδες διαδηλωτές συγκρούονταν με την αστυνομία απαιτώντας λεφτά για Δημόσια Υγεία και Δημόσια Παιδεία ποιότητας  ανάλογης με την ποιότητα των γηπέδων για το Μουντιάλ.  Η οργή ξεχείλισε διότι με δημόσιο χρήμα ανασκευάστηκε το γήπεδο Μαρακανά για να «χαριστεί» σε ιδιωτικές εταιρείες και να γίνει απρόσιτο στις λαϊκές τάξεις. «Μέσα στις χιλιάδες κόσμου στα εγκαίνια δεν έβλεπες ούτε ένα μαύρο ή έστω έναν μιγά» λέει χαρακτηριστικά ο Ζ.Π.Στέντιλε ηγέτης του κινήματος των Ακτημόνων Εργατών Γης(MST). Επιπλέον, αποκαλύφθηκε ότι ο Πρόεδρος της Βουλής, που ανήκει στο κόμμα PMDB, ταξίδεψε μαζί με έξι μέλη της  οικογένειάς του με αεροπλάνο της … πολεμικής αεροπορίας ως το Ρίο για να δει το ματς.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 90, όταν έγιναν μεγάλες απεργίες και διαδηλώσεις, και για περισσότερο από μια δεκαετία περίπου, οι αγώνες ήταν σποραδικοί και αδύναμοι. Για τρεις πενταετίες ο Πρόεδρος της Βραζιλίας είναι του Εργατικού Κόμματος (ΡΤ) και η κυβέρνηση σχηματίζεται με κύριο κορμό αυτό το κόμμα, του ιστορικού συνδικαλιστή Λούλα ντα Σίλβα. Ωστόσο δεν είναι «αυτοδύναμες» κυβερνήσεις, το ΡΤ συγκυβερνά με άλλα κόμματα. Οι «συνεταίροι» του ΡΤ στα πρώτα χρόνια ήταν κόμματα που είχαν κάποιες αριστερές αναφορές, τελευταία όμως είναι δεξιά έως και ακροδεξιά κόμματα εφόσον δεν υπάρχουν  άλλα για σχηματισμό κυβέρνησης. Οι κυβερνήσεις αυτές ονομάστηκαν αριστερές επειδή συνδύασαν τη ραγδαία ανάπτυξη του κεφάλαιου σε εθνικό και διεθνές πεδίο με μέτρα κρατικής ενίσχυσης των χαμηλότερων στρωμάτων.

Έχει περάσει ένας μήνας από τη λαϊκή έκρηξη στους δρόμους των βραζιλιάνικων μεγαλουπόλεων και φαίνεται να υπάρχει διάθεση για συνέχεια.  Έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και κάθε λογής κινήματα έχουν ξεχυθεί σε όλη την αχανή έκταση της χώρας. Στη Φορταλέζα και στο Μασεϊό έγιναν βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία, σε εθνικές οδούς γίνονται μπλόκα και οι φορτηγατζήδες (ιδιοκτήτες) κάνουν μπλόκα για κατάργηση των διοδίων και μείωση της τιμής του πετρελαίου. Στις ζούγκλες του Μάτο Γκρόσο οι ιθαγενείς πληθυσμοί εξακολουθούν να μάχονται για τη γη τους που την καταπατούν αυθαίρετα κτηνοτροφικές και γεωργικές εταιρείες, ενώ το κράτος στέλνει στρατό για να υπερασπίσει τους καταπατητές.

Ενώ τα κεντρικά καθοδηγητικά όργανα της δεξιάς, τα μεγάλα συγκροτήματα των μέσων ενημέρωσης, αντέδρασαν γρήγορα και αξιοποιούν έντεχνα την εξέγερση προς όφελός τους, η οργανωμένη αριστερά, όπως πάντα σχεδόν, αιφνιδιάστηκε από την εξέγερση. Ταλαντεύτηκε και ταλαντεύεται ακόμα για το αν και πώς θα συμμετέχει. Οι πιο συντηρητικές τάσεις αποστασιοποιούνται για να προστατέψουν την πρόεδρο Ντίλμα που βλέπει τη δημοτικότητά της να πέφτει από το 57% στο 37% και στις γειτονικές χώρες της Λατινικής Αμερικής φοβούνται ότι μια δεξιά στροφή της Βραζιλίας θα ανατρέψει και τις δικές τους ισορροπίες. Ωστόσο οι περισσότερες οργανώσεις και τα αριστερά κόμματα του κινήματος που παρέμεινε «μάχιμο» τα τελευταία χρόνια επιδιώκουν να συνεχιστούν οι αγώνες και να δοθεί στους δρόμους ιδεολογική μάχη για έναν αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό. Αυτό αποφάσισαν σε μια σύσκεψη 80 οργανώσεις, είτε του κινήματος όπως το Κίνημα Ακτημόνων Εργατών Γης, το Κίνημα Αστέγων Εργατών και το Κίνημα για τη Δωρεάν Μετακίνηση (ολιγομελής ομάδα που όμως ηγήθηκε στις κινητοποιήσεις του Ιουνίου) είτε πολιτικά κόμματα της «παραδοσιακής» αριστεράς όπως το τροτσκιστικό PSTU, to KK Βραζιλίας και το PSOL.

Η πρόεδρος Ντίλμα Ρουσέφ ανακοίνωσε 5 σημεία διαλόγου για πολιτική μεταρρύθμιση που θα επικυρωθούν με δημοψήφισμα και θα αποτελέσουν τη βάση για ανανέωση του «συμβολαίου» κοινωνικής ειρήνης. Όμως τα 5 σημεία ελάχιστη σχέση έχουν με τις ανάγκες  των χαμηλών κοινωνικών τάξεων. Καμία πρόταση για το ζήτημα της δημοκρατίας, της καταστολής  και της κρατικής υποστήριξης των βασικών αναγκών της Υγείας της Παιδείας , Στέγης και Συγκοινωνιών που αποτελούν βασικά αιτήματα. «Δεν είδαμε κανένα συγκεκριμένο μέτρο. Σε κανένα επίπεδο της εξουσίας δεν  γίνεται νύξη, για παράδειγμα, κάποια περιορισμός  στα κέρδη των επιχειρηματιών των συγκοινωνιών της χώρας. Όλοι μιλούν για φοροαπαλλαγές» λέει μία εκπρόσωπος του Κινήματος για Δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες  ( MPL). Επιπλέον συνεχίζεται η άγρια καταστολή και βίαιη διάλυση των διαδηλώσεων με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες, και ταυτόχρονα η κυβέρνηση επιμένει στο χορό εκατομμυρίων του Μουντιάλ και της Ολυμπιάδας.

Οι οργανώσεις του μαζικού κινήματος αντιπροτείνουν τα δικά τους πέντε σημεία για συζήτηση με την κυβέρνηση, και ένα άμεσο  άμεση και ιδιαίτερο αίτημα να σταματήσει τώρα η αστυνομική βία και να αποστρατικοποιηθεί η αστυνομία. Το πρώτο σημείο είναι το αίτημα για δωρεάν συγκοινωνία για όλους στα δημόσια μέσα μεταφοράς και κρατικοποίηση του συστήματος που σήμερα ανατίθεται σε ιδιωτικές εταιρείες. Το δεύτερο σημείο είναι να μειωθούν σε 40 από 44 οι ώρες εργασίας την εβδομάδα, αίτημα του εργατικού κινήματος. Επίσης ζητούν πολιτική λαϊκής Στέγης, με κρατικό έλεγχο στα ενοίκια, λόγω των οποίων υπάρχουν τόσες άστεγες οικογένειες στις μεγάλες πόλεις, και να σταματήσουν οι υποχρεωτικές μετακινήσεις κατοίκων για να διευκολυνθεί το Μουντιάλ και η Ολυμπιάδα του 2016. Σύμφωνα με στοιχεία των Λαϊκών Επιτροπών για το Μουντιάλ υπάρχουν πάνω από 250 χιλιάδες άτομα που κινδυνεύουν ξεσπιτωθούν για τη μεγαφιέστα. Τα άλλα θέματα είναι η δημόσια Υγεία και Παιδεία όπου η λαϊκή απαίτηση ζητάει να έχουν  «προδιαγραφές FIFA», δηλαδή ποιότητα όπως οι αθλητικές  εγκαταστάσεις. Και το επόμενο μεγάλο ραντεβού στους δρόμους είναι στην γενική κινητοποίηση-απεργία της 11^ης Ιουλίου.

Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι κάτι αλλάζει πολύ γρήγορα στη Βραζιλία που θα έχει άμεση αντανάκλαση και στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική. Είναι η αρχή του τέλους της εποχής των κυβερνήσεων που ονομάστηκαν αριστερές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική; Κλείνει ο κύκλος αυτού του τύπου διακυβέρνησης με εξασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης μέσω σχετικά δικαιότερης αναδιανομής του πλούτου και της ακατάσχετης οικονομικής ανάπτυξης του κεφάλαιου;  Τι θα προκύψει από αυτή τη νεοφανή μαζική είσοδο του κόσμου στην πολιτική, το πλήθος ανθρώπων που διεκδικούν να έχουν λόγο στους κανόνες που ρυθμίζουν  τη ζωή τους και δεν ανέχονται να ψηφίζουν κάθε τέσσερα χρόνια ενώ τον υπόλοιπο καιρό «ψεκάζονται» με δακρυγόνα σαν πλεονάζοντα έντομα; Αρκετοί αγωνιστές συμφωνούν στις αναλύσεις τους ότι οι υπάρχουσες οργανώσεις του αντικαπιταλιστικού κινήματος -πολιτικές και συνδικαλιστικές-  είναι ξεπερασμένες, «γερασμένες» και γραφειοκρατικές. Δεν εμπνέουν πια. Πιθανότατα με το κλείσιμο του παλιού «κύκλου» να προκύψουν νέες μορφές αντικαπιταλιστικής οργάνωσης και δράσης, εφόσον αναπτυχθούν φρέσκιες ιδέες και ελπίδες και δεν υπάρξει συντηρητική υποχώρηση και απλή ανακύκλωση παλαιών υλικών.

Κρίτων Ηλιόπουλος, 4/7/2013