Η διελκυστίνδα της Βολιβίας

Στη Βολιβία η πολιτική είναι στους δρόμους εδώ και χρόνια. Δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Χιλιάδες άνθρωποι διεκδικούν, διαδηλώνουν, εξεγείρονται. Αυτή την περίοδο, όμως, η Βολιβία λειτουργεί σαν μεγεθυντικός φακός που αποκαλύπτει την κατάσταση όλης της Λατινικής Αμερικής σε γενικές γραμμές, παρά τις ιδιαιτερότητες.

Η συντριπτική πλειοψηφία, -οι πιο αδικημένοι της Βολιβίας-, υποστήριξε την κυβέρνηση στο δημοψήφισμα του Αυγούστου, όπου ο Μοράλες ουσιαστικά επανεκλέχτηκε με 67%. Η δεξιά αντιπολίτευση δεν δέχτηκε το αποτέλεσμα και συνέχισε να μάχεται κατά του συντάγματος που ψηφίστηκε στη Συντακτική Συνέλευση, την οποία θεωρεί άκυρη. Το Σεπτέμβρη, ξέσπασε συντονισμένη εξέγερση των δεξιών επαρχιών με αίτημα την αυτονομία και μονάδες κρούσης ακροδεξιούς ρατσιστές. Κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια, έκοψαν το φυσικό αέριο, έκλεισαν μέσα ενημέρωσης. Σε απάντηση κινήματα, συνδικάτα, οργανώσεις ιθαγενών έκλεισαν τους δρόμους με μαζικές κινητοποιήσεις. Η χειρότερη στιγμή ήταν η σφαγή στην απομονωμένη επαρχία Πάντο, που τη λυμαίνονται κάθε λογής αρπακτικά. Ο κυβερνήτης Λεοπόλδο Φερνάντες έστησε ενέδρα σε διαδηλωτές όπου ένοπλες συμμορίες σκότωσαν 18 άτομα.

Παρά τη φανερή υποστήριξη του Αμερικανού πρέσβη (τον απέλασε έγκαιρα η κυβέρνηση) προς τους αυτονομιστές, τα γειτονικά κράτη υποστήριξαν τον Μοράλες. Η κυβέρνηση υποχώρησε σε πολλά, όμως η αντιπολίτευση με μεγάλη πίεση δέχτηκε διαπραγματεύσεις. Η αδιαλλαξία τους δεν κάμφθηκε τόσο από τις υποχωρήσεις του Μοράλες όσο από τη λαϊκή πίεση. Η απίστευτων διαστάσεων διαδήλωση που κατέληξε στη Λα Πας τη μέρα της ψηφοφορίας, είχε ξεκινήσει πριν μια εβδομάδα από διάφορες περιοχές της χώρας. Στα τελευταία χιλιόμετρα της πορείας βάδιζε και ο Μοράλες. Αμέτρητο πλήθος κατέκλυσε τους δρόμους της πρωτεύουσας και δεν διαλυόταν αν δεν ολοκληρώνονταν οι διαπραγματεύσεις. Οι εκπρόσωποι γαιοκτημόνων και κεφαλαιοκρατών, απομονώνοντας τις ακραίες φασιστικές οργανώσεις που χρησιμοποίησαν ως ομάδες κρούσης, δέχτηκαν να οριστεί δημοψήφισμα για την έγκριση του συντάγματος. Πέτυχαν να αφαιρεθεί η δυνατότητα επανεκλογής του προέδρου (ο Μοράλες έχει δικαίωμα υποψηφιότητας μόνο για το 2009) και να συζητηθούν ξανά 100 σημεία. Για παράδειγμα, προβλέπεται (χωρίς να καθορίζεται πώς) ο «κοινωνικός έλεγχος» ατόμων και οργανισμών που διαχειρίζονται δημόσιες υποθέσεις και χρήμα. Στις διατυπώσεις περί ‘κοινωνικού ελέγχου’ η δεξιά βλέπει το φάντασμα των μπολσεβίκων και την γκιλοτίνα του Ροβεσπιέρου, που θα οδηγούσε σε ‘αναρχία’, θα ‘έδενε τα χέρια των αρχών’ και άλλα εφιαλτικά για όσους κατέχουν ιδιοκτησία και εξουσία.

Ποιος κέρδισε, ποιος έχασε; Δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις. Η δεξιά πέτυχε επαναδιαπραγμάτευση του συντάγματος που ψήφισε η Συντακτική, την οποία ποτέ δεν αναγνώρισε. Ουσιαστικά ακυρώνουν τη Συντακτική, -μολονότι έγινε σύμφωνα και με τις δικές τους επιλογές-, το σύνταγμα θα κριθεί στο κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση επίσης εκτιμά ότι νίκησε, επιβάλλοντας το σύνταγμα και το δημοψήφισμα έγκρισής του. Ενώ οι ακροδεξιοί φασίστες δηλώνουν προδομένοι από τη συμφωνία, αρκετές κοινωνικές οργανώσεις και κινήματα θεωρούν υπερβολικές τις υποχωρήσεις της κυβέρνησης. Και οι δύο πλευρές θεωρούν κέρδος την ‘εθνική ενότητα’. Νικητής είναι η Βολιβία, η αφηρημένη ιδέα του έθνους που ενώνει σαφώς αντίπαλες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες τη διεκδικούν εξίσου. Η πολιτική και κοινωνική σύγκρουση τροφοδοτεί την ιδεολογική. Ωστόσο, δεν θα έπρεπε να αναζητούνται απαντήσεις σε κατασκευές κοινωνικών ταυτοτήτων με φυλετικές ή γενεαλογικές αναγωγές στην ιστορία, αλλά με βάση σημερινές ανάγκες και δικαιώματα. Ποιος δικαιούται να λέγεται Βολιβιάνος; Ο καταπιεσμένος ιθαγενής, διεκδικώντας την ιστορική συνέχεια με ό,τι υπήρχε εκεί (ή ό,τι φαντάζεται πως υπήρχε) πολύ πριν ‘ιδρυθεί’ η Βολιβία; Ή ο «λευκός» γαιοκτήμονας που διεκδικεί ιστορική συνέχεια μ’όσους έφτιαξαν τη Βολιβία όπως είναι; Εσφαλμένες προσεγγίσεις. Στην πρόσφατη ιστορία διαπιστώνουμε ότι οι εθνικές ιδέες, οι ‘πατρίδες’ και η ενότητα σ’ εθνικά συμφέροντα, -είτε με φυλετική τεκμηρίωση είτε με ιστορική-, δεν ωφέλησαν ποτέ τους κοινωνικά αδικημένους. Καλύτερη απάντηση στο ρατσισμό είναι η κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Μπορούμε να ελπίζουμε, ωστόσο, ότι κοινωνικές συγκρούσεις όπως της Βολιβίας, θα οδηγήσουν σε νέες συλλογικότητες, καταργώντας τις παλιές όσο και τον ατομισμό του χρήματος.

Tirofijo Colombia

Πέδρο Αντόνιο Μαρίν ονομαζόταν όταν γεννήθηκε ο Μανουέλ Μαρουλάντα, ή Τιροφίχο (=αλάνθαστη βολή), ο γεροντότερος αντάρτης στον κόσμο, ηγέτης των Επαναστατικών Ένοπλων Δυνάμεων Κολομβίας (FARC),. Στις 26 Μαρτίου πέθανε από φυσικό θάνατο, ανακοπή καρδιάς, σε ηλικία 78 ετών, ύστερα από 50 χρόνια αντάρτικης δράσης στα βουνά. Το παράδοξο είναι ότι, σύμφωνα με τις στατιστικές, αν δεν είχε πάρει τα όπλα δεν θα έφτανε σ’ αυτή την προχωρημένη ηλικία, για φτωχό χωρικό στην Κολομβία. Η ζωή του Μαρουλάντα ταυτίζεται με την ιστορία του ισχυρότερου και μακροβιότερου αγροτικού αντάρτικου στην Αμερική. Ο θάνατός του συνέπεσε με χτυπήματα που δέχτηκαν οι αντάρτες, τη δολοφονία του Ραούλ Ρέγιες, τη δολοφονία του Ιβάν Ρίος και την παράδοση της κομαντάντε Καρίνα. Η κυβέρνηση Ουρίμπε πανηγυρίζει και βομβαρδίζει αδιάκοπα, επιδιώκοντας τη φυσική εξόντωση των αντιπάλων, πάγια τακτική της κρατικής τρομοκρατίας στην Κολομβία.

Για να επιβιώσει κάποιος επί 50 χρόνια πολεμώντας εναντίον στρατού με 300.000 άντρες, με όλα τα μέσα και με την υποστήριξη των Η.Π.Α, προϋποθέτει - εκτός από αξιοθαύμαστες ικανότητες- και μεγάλη λαϊκή στήριξη,. Όσο αν ο Μαρουλάντα παρουσιάζεται από τα μίντια ως αιμοβόρος, είναι αδύνατο να πιστέψουμε ότι έφτασε στα 78 του, δίχως την αγάπη των χωρικών.

Στην ιστορία της Κολομβίας ο εσωτερικός πόλεμος δεν διακόπηκε ποτέ. Οι Κολομβιάνοι γεννιούνται ‘Συντηρητικοί’ ή ‘Φιλελεύθεροι’. Η ολιγαρχία δεν ανέχτηκε να μοιραστεί τίποτα με κανέναν, καμία επίφαση ισονομίας, ούτε συνδικάτα, ούτε αντιπολίτευση, ούτε καν άλλες ομάδες ισχυρών. Είναι ένας μαφιόζικος καπιταλισμός που αναπτύσσεται σαν καρκίνωμα, κόντρα στους δικούς του νόμους. Ο παραστρατιωτικός νόμος είναι καθεστώς, χωρίς την ανάγκη δικτατορίας. Το κράτος λειτουργεί σαν συμμορία, με δολοφονίες, απαγωγές, εκτοπίσεις, αρπαγές γης, μακριά από κάθε έννοια δικαίου.

Ο τελευταίος γύρος άρχισε το 1948. Η δολοφονία του φιλελεύθερου λαϊκού ηγέτη Χόρχε Γκαϊτάν, προκάλεσε την εξέγερση που έγινε γνωστή ως Μπογκοτάσο. Τα αντίποινα του στρατού ήταν ισοπεδωτικά στην ύπαιθρο. Ο νεαρός Μαρουλάντα βγήκε στο αντάρτικο μαζί με 14 ξαδέρφια του. Αργότερα εντάχθηκε στο ΚΚ που υιοθετούσε την ‘ένοπλη αυτοάμυνα’ των χωρικών, ενώ Μαοϊκοί και Γκεβαρικοί του χρέωναν ‘συμβιβαστική λογική’ και ‘έλλειψη επιθετικής στρατηγικής’.

. Το 1953 ο στρατός ισοπέδωσε την αυτοδιαχειριζόμενη περιοχή Μαρκετάλια. Η πληγή δεν ξεχάστηκε ποτέ. Οι χιλιάδες σφαγμένοι αγρότες, τα ζώα τους και η σοδειά τους που τα άρπαξε ο στρατός, θυμίζουν πάντα ποιον υπηρετεί το κράτος. Αργότερα, οι αντάρτες έφτιαξαν άλλη «Ανεξάρτητη Δημοκρατία» και το Νότιο Μπλοκ. Το πολιτικό πρόγραμμα έμεινε ίδιο: Αγροτική Μεταρρύθμιση. Μεταξύ 1946-56 οι νεκροί του πολέμου ήταν 300.000.

Το 1984 οι FARC υπογράφουν ανακωχή με τον πρόεδρο Μπετανκούρ, και φτιάχνουν κόμμα, την Πατριωτική Ένωση. Εκλέγουν βουλευτές, γερουσιαστές, δημάρχους, ηγέτες σε συνδικάτα, σε οργανώσεις πολιτών. Η παραστρατιωτική εξουσία απάντησε με μαζικές δολοφονίες, που υπολογίζονται στις 3000. Όσοι γλίτωσαν τη σφαγή αυτοεξορίστηκαν. Όσοι είχαν μείνει στα βουνά (όπως ο Μαρουλάντα) δικαιώθηκαν πάλι. Πώς να πειστούν τώρα να παραδώσουν τα όπλα;

Και στο τέλος της δεκαετίας του ’90, σε αντίξοη για κομμουνιστές εποχή, οι FARC έφτασαν στο απόγειο, με 20.000 ενόπλους. Τότε ο Λευκός Οίκος εξαπέλυσε το «Σχέδιο Κολόμπια» κατά των ναρκωτικών. Άρχισαν να ψεκάζουν με φυτοφάρμακα αδιακρίτως χωράφια, σπίτια, ζώα και ανθρώπους, να ξηλώνουν χωριά, να καίνε, να εφαρμόζουν την «καμένη γη». Τα τελευταία χρόνια η Κολομβία ζει τον ‘πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας’ στα μίντια, με πρωταγωνιστές κυβέρνηση και FARC. Άλλες ένοπλες οργανώσεις, όπως ο ELN, αναζητούν διαφορετικές μορφές.

Από μαζικές οργανώσεις και τους Φιλελεύθερους δημιουργήθηκε ο Εναλλακτικός Δημοκρατικός Πόλος, ως απάντηση στη μιλιταριστική ολιγαρχία της Κολομβίας. Ριζοσπαστική φωνή του μετώπου, η γερουσιαστίνα Πιεδάδ Κόρδοβα μεσολάβησε στην πρόσφατη απελευθέρωση ομήρων των FARC. Σε δημόσια επιστολή της, καταγγέλλει την αιματηρή επίθεση ‘επιχειρηματιών, γαιοκτημόνων και παραστρατιωτικών’ εναντίον συνδικαλιστών, ιθαγενικών οργανώσεων και αγροτών, που προσβλέπουν στην παράδοση της γης στις βιομηχανίες, την ιδιωτικοποίηση πόρων και υπηρεσιών. Ζητάει από τους Φιλελεύθερους να κάνουν «κοινοβουλευτικό αποκλεισμό» στην κυβέρνηση της καλπονοθείας και των παραστρατιωτικών.

Ο νέος ηγέτης των FARC, Αλφόνσο Κάνο, είναι 53 ετών (23 στο αντάρτικο) και ανήκει στο «Βολιβαριανό Κίημα». Θεωρείται περισσότερο πολιτικός παρά στρατιωτικός. Στην ανακοίνωσή τους, οι FARC επανέλαβαν ότι ‘ισχύει η πρότασή τους για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις’.

Έστω όμως ότι οι FARC ηττηθούν ή συνθηκολογήσουν, τι μοίρα επιφυλάσσει η εξουσία στους αγρότες; Παραδίδοντας τη γη στις βιομηχανικές μονοκαλλιέργειες, τους προτείνει να γίνουν δούλοι στις φυτείες ή τον αργό θάνατο στις παραγκουπόλεις των μεγαλουπόλεων, την επισφαλή εργασία, την εξαθλίωση. Η αντίσταση των καταπιεσμένων δεν μπορεί να σταματήσει. Οι επαναστάσεις δεν είναι μόδες. Ορισμένοι τιμούν με ρομαντισμό τις στρατιωτικές δόξες του Τιροφίχο που «δεν θα γίνει ποτέ μπλουζάκι για νεαρούς μικροαστούς», ούτε «αντικείμενο επαναστατικού τουρισμού». Όμως αυτό δεν είναι προτέρημα και δεν χρειάζονται συγκρίσεις για ν’ αποδειχτεί ο αδιαμφισβήτητος ηρωισμός και η αυτοθυσία ενός ηγέτη που τιμήθηκε με την αγάπη του λαού του.

Βαλκανικό το μέλλον της Βολιβίας;

Η λέξη εθνοκάθαρση εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο πολιτικό λεξιλόγιο της Λατινικής Αμερικής, λίγο πριν από το δημοψήφισμα της 4ης Μαΐου που οργάνωσε η κυβέρνηση της περιφέρειας Σάντα Κρους, στη Βολιβία, για να διεκδικήσει ‘αυτονομία,’ που σημαίνει απόλυτο έλεγχο της οικονομίας, των φυσικών πόρων και των δυνάμεων ασφάλειας.

Η ‘αυτονομία’ κέρδισε περίπου το 83% με 35% αποχή και μέσα σε κλίμα συγκρούσεων. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι δήλωναν ότι δεν διάβασαν το πολυσέλιδο κείμενο του καταστατικού χάρτη που ενέκριναν, αλλά υποστήριζαν τη ‘λευκή’ ηγεσία της πλούσιας αυτής επαρχίας στη μάχη κατά των ‘ιθαγενών’ που ανέβασαν στην εξουσία τον συνδικαλιστή Έβο Μοράλες. Τα ρατσιστικά συνθήματα του τύπου «έξω οι ινδιάνοι από τη Σάντα Κρους» έδωσαν τον τόνο. Ωστόσο υπήρξαν ισχυρές αντιδράσεις στο δημοψήφισμα που δεν τις περίμεναν οι οργανωτές.

Τις επόμενες βδομάδες άλλες τρεις περιφέρειες θα κάνουν αντίστοιχα δημοψηφίσματα για να δημιουργήσουν τη λεγόμενη «δημοκρατία της ημισελήνου». Τα τέσσερα διαμερίσματα περιλαμβάνουν τα δύο τρίτα του εδάφους της Βολιβίας, το ένα τρίτο του πληθυσμού και το εξήντα τα εκατό του εθνικού εισοδήματος. Τα νούμερα δίνουν μια ιδέα για το πρόβλημα, μεγάλες εκτάσεις σε λίγα χέρια που συγκεντρώνουν τον περισσότερο πλούτο.

Η Βολιβία στα δύο.

Όταν ανέλαβε πρόεδρος ο Μοράλες οι Η.Π.Α έστειλαν πρέσβη στη Βολιβία τον Philip Goldberg. Ήρθε κατευθείαν από το Κόσοβο και όπως φαίνεται στο βιογραφικό του στην ηλεκτρονική σελίδα της πρεσβείας, απόκτησε μεγάλη εμπειρία στα ‘εθνικά ζητήματα’ στην πρώην-Γιουγκοσλαβία. Λίγο αργότερα, Κροάτες επιχειρηματίες στη Σάντα Κρούζ με επικεφαλής τον Μπράνκο Μαρίνκοβιτς δημιούργησαν το κίνημα του «Έθνους Κάμπα» ενάντια στους «Κόγιας» όπως αποκαλούν τους μη λευκούς κατοίκους της Βολιβίας. Στη 17^η σύνοδο Αμερικανικών κρατών, ο Μοράλες έδειξε φωτογραφίες του πρέσβη δίπλα σε Κολομβιάνους παραστρατιωτικούς. Επανειλημμένως ο Μοράλες κατάγγειλε ότι οι Η.Π.Α υποκινούν την ανατροπή του. Ταυτόχρονα, η δεξιά αντιπολίτευση κατηγορεί τον Κάστρο και τον Τσάβες ότι υποκινούν και χρηματοδοτούν την πολιτική του Μοράλες.

Πέρα από πρακτορολογία και ξένες ‘σκοτεινές δυνάμεις’, διαπιστώνουμε ότι ο διχασμός είναι υπαρκτός χωρίς υποκινητές και οι βαθιές διαφορές είναι ταξικές. Είναι όμως συνάμα και φυλετικές, αφού το 30% των πλουσίων είναι «λευκοί» ενώ το 70% των φτωχών είναι ‘ινδιάνοι’ (Οι «τσόλος» ή «κόγιας» όπως τους αποκαλούν υποτιμητικά). Και η κυβέρνηση Μοράλες, παρόλο που μπορεί να κατηγορηθεί ως υποχωρητική στην ολιγαρχία, δεν είναι καθόλου ανεκτή σ’ όσους -αιώνες τώρα- απομυζούν τεράστια πλούτη από το έδαφος, το υπέδαφος και τους εργάτες της Βολιβίας.

Αντίθετα με άλλες κυβερνήσεις που χαρακτηρίζονται αριστερές στη Λατινική Αμερική, η προεδρία Μοράλες δεν προέκυψε από καμία μεταρρυθμιστική πτέρυγα της άρχουσας τάξης, ούτε από καμία τάση εκσυγχρονισμού του συστήματος. Ήταν αποτέλεσμα συντριπτικού εργατικού κινήματος και αλλεπάλληλων εξεγέρσεων των πιο φτωχών στρωμάτων, των ιθαγενών και των αγροτών, που γκρέμισαν κακήν- κακώς τον πρόεδρο Λοσάδα, μέσα σε εκρήξεις δυναμίτη των μεταλλωρύχων. Σήμερα η κυβέρνηση Μοράλες ζητά από τις ΗΠΑ την έκδοσή του Λοσάδα για να δικαστεί για τους έντεκα νεκρούς της εξέγερσης και για καταχρήσεις στις προσωπικές του επιχειρήσεις.

Οι αλλαγές Μοράλες

Η πρώτη απόφαση ήταν να μειώσει τον προεδρικό μισθό στο ύψος του μισθού κάθε δημόσιου υπαλλήλου. Αμέσως μετά προχώρησε σε μια ήπια διαδικασία εθνικοποίησης των φυσικών πόρων, ανεβάζοντας τα κρατικά έσοδα. Ωστόσο μόνο το 82% των εσόδων από το φυσικό αέριο θα πηγαίνει στο κράτος ενώ οι πολυεθνικές θα κρατούν το 18%. Τώρα προχωράει, επίσης με ήπια και αργά βήματα, στην κρατικοποίηση των εταιρειών τηλεφωνίας, ηλεκτρισμού και ορισμένων εκμεταλλεύσεων φυσικού αερίου. Η διαδικασία κρατικοποίησης που επιλέγει είναι ο έλεγχος μέσω της πλειοψηφίας των μετοχών. Ταυτόχρονα προχωράει και σε ένα είδος αναδιανομής της γης που ονομάζεται «Εξυγίανση», κατά των μεγαλογαιοκτημόνων που άλλοτε είχαν ζάχαρη, αργότερα καουτσούκ και τώρα σόγια. Οι λεγόμενοι «Βαρόνοι της Σόγιας» πρωταγωνιστούν σήμερα στο κίνημα της «αυτονομίας». Πρόσφατα έγιναν σοβαρά επεισόδια στην περιοχή Παραπετί, όπου γαιοκτήμονες έχουν τους ιθαγενείς γουαρανί σαν σκλάβους, χωρίς μισθό, χωρίς ωράριο, χωρίς κανένα δικαίωμα. Όταν αντιπροσωπεία της κυβέρνησης επιχείρησε να εφαρμόσει τους νόμους της «Εξυγίανσης της Γης» αντιμετώπισε κανονικό πόλεμο με πυροβόλα όπλα.

Η Συντακτική

Μετά την εθνικοποίηση του αερίου, το δεύτερο ζητούμενο της κυβέρνησης Μοράλες ήταν η Συντακτική Συνέλευση για νέο σύνταγμα. Όταν επιτέλους συγκλήθηκε, περιλάμβανε όλη την αποικιοκρατική παλιά πολιτική τάξη και απέκλειε ουσιαστικά τα περισσότερα κοινωνικά κινήματα που στήριξαν τη προεδρία Μοράλες, όπως τις συνοικιακές οργανώσεις του Ελ Άλτο, της εργατούπολης της Λα Πας. Επόμενο είναι, ο Χούλιο Μαμάνι από την Εργατική Ομοσπονδία του Ελ Άλτο, να χαρακτηρίζει την κυβέρνηση Μοράλες ως «Αστική κυβέρνηση με πόντσο»(ιθαγενική κάπα).

Μολαταύτα, και μόνο το ‘πόντσο’ ξεσήκωσε φοβερό μίσος και μεγάλες διαδηλώσεις στη Σούκρε για να εμποδίσουν τη Συντακτική. Οι διαδηλωτές επιτίθονταν στα αστυνομικά τμήματα και στους ιθαγενείς βουλευτές. Ο Μοράλες έκανε πάλι κάτι πρωτάκουστο. Απέσυρε από την πόλη ΟΛΗ την αστυνομία για να σταματήσουν τα επεισόδια όπου σκοτώθηκαν τρία άτομα. Η Συντακτική μετακόμισε σε άλλη πόλη και με περιφρούρηση των συνδικάτων ψήφισε το νέο σύνταγμα, το οποίο ουσιαστικά δεν αλλάζει τίποτα εκτός από μερικές διατυπώσεις για την πολυπολιτισμικότητα της Βολιβίας και αμυδρές αλλαγές.

8-5-2008 Kriton Iliopoulos

Με το αυτονομιστικό κίνημα οι κατέχοντες της Βολιβίας εκβιάζουν, ώσπου να ρίξουν τον Μοράλες. Άλλωστε, πάντα η μεταμόρφωση των ταξικών διαφορών σε ‘εθνικές’ είναι η καλύτερη λύση για τη συσπείρωση των αδικημένων υπό την ηγεσία των συμπατριωτών αφεντικών τους. Πάντως, θα ήταν εφιαλτικό ένα κράτος τύπου Ισραήλ, στην καρδιά της Λατινικής Αμερικής.

Ιστορική αλλαγή «χωρίς αιματοχυσία».

Πρωτόγνωρα μεγάλο ήταν το πλήθος που ξεχύθηκε στους δρόμους της Ασουνσιόν, πρωτεύουσα της Παραγουάης, την Κυριακή 20 Απρίλη το βράδυ, μετά τη νίκη του 57χρονου πρώην καθολικού επισκόπου, Φερνάντο Λούγκο, που σημαίνει το τέλος της ‘αυτοκρατορίας’ του κόμματος (Κολοράδο) που είναι 61 χρόνια τώρα στη διακυβέρνηση. Σ’ όλη την Παραγουάη φουντώνει η ελπίδα για ανατροπή της κλίκας που ξεζουμίζει επί δεκαετίες τη χώρα με τις πιο αυταρχικές μεθόδους, που είχαν κορυφωθεί την περίοδο της ναζιστικής δικτατορίας του Στρόεσνερ, (1954-1989), ο οποίος πέθανε ατιμώρητος το 2006 στη γειτονική Βραζιλία.

Ο συνασπισμός Πατριωτική Συμμαχία για την Αλλαγή (APC) πήρε 41%, έναντι 31% του Κόμματος Κολοράδο και 22% του πρώην πραξικοπηματία Oviedo, μέσα σε προεκλογικό κλίμα απειλών και βίας, με εξαγορές ψήφων μέχρι και δολοφονίες.

Ο απερχόμενος πρόεδρος, που την προηγούμενη μέρα εκτόξευε προβοκάτσιες ότι οι αριστεροί συγκεντρώνουν εκρηκτικά και ότι τρομοκρατικές ομάδες από τη Βενεζουέλα και την Κολομβία βρίσκονται στη χώρα για να δημιουργήσουν έκτροπα αν νικήσει η αντιδεξιά συμμαχία, αναγκάστηκε να δηλώσει έκπληκτος ότι για πρώτη φορά στην Παραγουάη αλλάζει χέρια η εξουσία … «χωρίς αιματοχυσία»!!

Η Συμμαχία για την Αλλαγή

Η Συμμαχία μ’ επικεφαλής τον Φερνάντο Λούγκο δημιουργήθηκε πριν έναν περίπου χρόνο και συμμετέχουν 9 κόμματα και 20 κινηματικές οργανώσεις, με έντονη παρουσία αγροτών και νεολαίας. Αριθμητικά κυριαρχεί το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα, το Αυθεντικό Φιλελεύθερο Ριζοσπαστικό (PLRA), στο οποίο ανήκει και ο υποψήφιος αντιπρόεδρος, ενώ οι αριστερότερες συνιστώσες είναι το

Κόμμα Κίνημα για το Σοσιαλισμό (P-MAS) και το Κίνημα Τοκοχόχα (στα γουαρανί η λέξη σημαίνει ‘ισότητα στη ζωή’). Το πρώτο ξεχώρισε στους αγώνες για το τέλος της ‘μαφιοκρατίας’ στις δημόσια διοίκηση και για εκδημοκρατισμό, το δεύτερο στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της Παραγουάης στο υδροηλεκτρικό φράγμα Ιταϊπού που καταπατούνται από τη Βραζιλία.

Το Κίνημα Τοκοχόχα έδωσε τέσσερις νεκρούς στην προεκλογική περίοδο. Πέντε μέρες πριν τις εκλογές πυροβόλησαν τον ηγέτη του, Αλφρέδο Άβαλος μέσα στο σπίτι του, τον τραυμάτισαν σοβαρά και σκότωσαν τη γυναίκα του.

Οι άξονες που προκρίνει η Συμμαχία είναι τέσσερις: «Ολοκληρωμένη Αγροτική Μεταρρύθμιση» που σημαίνει κάτι περισσότερο από απλή διανομή γης προς όφελος των φτωχών, «οικονομική αναζωογόνηση με έμφαση στην κοινωνική ισότητα», «Αποκομματικοποίηση» των δημοσίων θεσμών και «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης». Παρά την εκλογή του Λούγκο στην Προεδρία, η Συμμαχία είναι μειοψηφία στο κοινοβούλιο, όπου κυριαρχούν τα δύο δεξιά κόμματα με 60% περίπου.

Η Παραγουάη, η δεύτερη φτωχότερη χώρα της Ν.Αμερικής μετά την Βολιβία, έχει 6,5 εκατομμύρια κατοίκους, βρίσκεται ανάμεσα σε Αργεντινή, Βραζιλία, Βολιβία, και δεν έχει διέξοδο στη θάλασσα ωστόσο ελέγχει τα μεγαλύτερα ποτάμια της περιοχής. Η οικονομία της είναι κυρίως αγροτική, με τους βαρόνους της σόγιας να κυριαρχούν. Περισσότεροι από το 50% του πληθυσμού ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και το 35% στην απόλυτη εξαθλίωση, ενώ οι μετανάστες που φεύγουν τροφοδοτούν τους γείτονες με φτηνή εργατική δύναμη. Το 2,5% των ιδιοκτητών κατέχει το 70% της γης, η καθεστωτική μαφία χρησιμοποιεί τη χώρα για διεθνές λαθρεμπόριο και φορολογικό παράδεισο, ενώ φρουρούν τα πλούτη τους με αδίστακτους ιδιωτικούς στρατούς. Ωστόσο υπάρχουν σοβαρά αποθέματα πετρελαίου και υδάτινων πόρων. Με δύο μεγάλα φράγματα, εξάγει ηλεκτρική ενέργεια σε Αργεντινή και Βραζιλία, που αποτελεί σημαντικό μέρος των εσόδων της. Επίσης, υπάρχει ισχυρή κληρονομιά των ιθαγενών γουαρανί, η γλώσσα των οποίων είναι επίσημη γλώσσα, μαζί με την ισπανική.

Στην Παραγουάη υπάρχουν τρία θέματα ταμπού, πασίγνωστα, όμως ελάχιστοι τολμούν να πάρουν σαφή θέση γι’ αυτά. Το ένα είναι η θεωρία για την «έδρα της διεθνούς τρομοκρατίας» (Αλ-Κάϊντα κλπ) στα τριπλά σύνορα, το άλλο είναι η παρουσία στρατού και παραστρατιωτικών ομάδων των Η.Π.Α με απόλυτη ασυλία και ασυδοσία, και τέλος το θέμα του πετρελαίου.

Ο Φερνάντο Λούγκο και η Μεταρρύθμιση

Γεννημένος σε μια φτωχή επαρχία, σε οικογένεια με θύματα της δικτατορίας, ο Λούγκο έγινε καθολικός μοναχός το 1971 και αφιερώθηκε σε ιεραποστολές. Εντάχθηκε στο ρεύμα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης και συμμετείχε σε αποστολές στο Εκουαδόρ μαζί με τον Λεόνιδας Προάνιο, τον αποκαλούμενο «Επίσκοπο των Φτωχών». Το 1994 γίνεται ο ίδιος επίσκοπος στην πιο φτωχή επαρχία της Παραγουάης ενώ εξακολουθεί να παίρνει θέση στο πλευρό των κοινωνικά αδικημένων. Το 2006 αναλαμβάνει την ηγεσία του Κινήματος Αντίστασης των Πολιτών, όπου συμμετέχουν 5 κόμματα και πολλές κινηματικές οργανώσεις. Όταν αποφασίζει να παραιτηθεί από την εκκλησιαστική ιεραρχία ο Πάπας Ράτζινγκερ, φανατικός εχθρός της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, δεν δέχεται την παραίτησή του και τον αποπέμπει μερικούς μήνες αργότερα. Στην προεκλογική περίοδο είχε την υποστήριξη όλου του φάσματος της λατινοαμερικάνικης αριστεράς. Όλοι θεωρούν την εκλογή Λούγκο άλλο ένα βήμα στη λεγόμενη αριστερή στροφή της Λατινικής Αμερικής και πράγματι και ο ίδιος δηλώνει ότι συντάσσεται με τους Κίρτσνερ (Αργεντινή), Μπατσελέτ (Χιλή), Κορρέα (Εκουαδόρ), Μοράλες (Βολιβία), Τσάβες (Βενεζουέλα). Ο πολιτικός του λόγος παρότι μετριοπαθής ακούγεται ριζοσπαστικός για τα δεδομένα της Παραγουάης. Προφανώς, η (ισχνή) μεσαία τάξη και μια μερίδα του κεφαλαίου επιδιώκει μια πιο ισόνομη διανομή του πλούτου, εκτιμώντας ότι μπορεί να λειτουργήσει ένας πιο ‘μοντέρνος’ καπιταλισμός, βασισμένος στο νόμο και όχι στη ‘ληστεία’ και τη ‘μαφία’. Ανεξάρτητα από τις προθέσεις του Λούγκο και τις δυνατότητες της Συμμαχίας, οι προοπτικές για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, ούτως ή άλλως περιορίζονται λόγω των συσχετισμών στο κοινοβούλιο και σε τελευταία ανάλυση εξαρτώνται από τους συσχετισμούς στους κοινωνικούς αγώνες και στους δρόμους. Η ‘ηχηρή’ αλλαγή στην προεδρία μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκό κλίμα πολιτικοποίησης και διεκδικήσεων.